Sosyal Mühendislik için eleştirel düşünmeye – critical thinking – geçmeden önce insanların eleştirel düşünmesinin önüne geçen ve psikolojide tanımlanmış bir kavrama değineceğim.
Functional Fixedness yani İşlevsel Sabitlik. Birşeyi sadece bilinen kullanımlarıyla değerlendirme, problem çözmede eski, bilinen yöntem ve tekniklere takılıp kalma ve yeni yaklaşımları görmeme eğilimidir. Bu daha basit şekilde bir şeyin amaçlanan, bilinen fonksiyonları dışında yeni, daha başka amaçlar içinde kullanılabileceğini, yararlanılabileceğini görememe durumudur. İşlevsel Sabitlik, yaratıcı düşünmenin karşıtı ve önündeki engel olarak görülmektedir. İşlevsel sabitliği Karl Duncker sunmuş ve meşhur Mum Deneyi ile test etmiştir. Bu deney davranış biliminde temel olarak alınmaktadır.
Deneyde ahşap kaplı bir duvar var, duvarın yanında bir masa ve masada bir tane mum, bir kutu raptiye ve bir kutu kibrit verilir.
İş : Mumu masaya damlatmadan duvara sabitlemek ve mumu yakmak.
Testte yer alan birçok kişi ilk başta mumu duvara raptiyelemeye çalışmakla ya da mumun yanını kibritle eritip duvara yapıştırmaya çalışmakla şanslarını denerler. Ancak bu yöntemler işe yaramaz. Bir süre sonra masadaki eşyalara dikkat eden kişiler çözümü bulurlar :
– Raptiye kutusunun içi boşaltılır ve duvara raptiyelenir.
– Mum, kibrit ateşi ile altı eritelerek raptiye kutusuna yapıştırılır ve yakılır.
Burada püf noktası kutuya bakıp onu yalnızca raptiye kutusu olarak görmenin ötesine geçmekte yatıyor. Deneyden, raptiye kutusunun aynı zamanda bir platform olarak başka bir işlevi olabiliceği ortaya çıkıyor.
Eleştirel düşünce bu tür deney ya da egzersizlerde yaratıcılığımızın ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Objelere, araçlara herzaman aynı bakış açısıyla bakmamak ve onların farklı amaçlara da hizmet edebileceklerini görebilmemiz gerekiyor.Sosyla Mühendislik senaryosunda eleştirel düşünce hedef kişiye, kuruma yönelik adımlarda etrafımızı ve elimizdeki verileri daha iyi değerlendirmemizi sağlayacaktır. Elimizdekileri daha aktif olarak kullanabilmede ve hedefimize ulaşmamızda eleştirel düşünmeye her zaman ihtiyaç duyacağız.
Bu yüzden bazen içinden çıkılamaz durumlarda eleştirel bakış açısı kazanmak ve eldekileri farketmek için biraz uzaklaşmak ve dışarıdan izlemek gerekebilir.
Sosyal Medya Açısından ;
Facebook ‘u yalnızca markaların ürünlerini paylaştıkları ya da üyelerin durum güncellemesi yaptığı bir platform olarak görmekte işlevsel sabitliğe örnektir. Farklı bir bakış açısıyla facebook reklam ajansları için yepyeni ve mükemmel bir fırsat alanı, yaratıcı bir sektör diyebiliriz ya da daha farklı düşünerek M. Zuckerberg ‘in gelir kapısı olarak görebiliriz. Ve tabii ABD ‘nin milyonlarca insanın kişisel verilerini erişmek istemesi ve facebookuda bu işlevi gören bir platform olarak düşünebiliriz.
Birşeyleri olduğugibi değil, kullanım şekilleriyle algılamalı ve üzerlerinde farklı bakış açıları geliştirmeye çalışmalıyız.
0 yorum: